Doanh nghiệp hạch toán theo Thông tư 200 & Thông tư 99 — Những khái niệm cơ bản

1. Thông tư 200/2014/TT-BTC (“TT200”)

   • Đây là chế độ kế toán doanh nghiệp (DN) được Bộ Tài chính ban hành từ năm 2014, áp dụng cho nhiều doanh nghiệp trong nước. Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC+2dichvudangkykinhdoanh.com+2

   • DN dùng hệ thống tài khoản kế toán theo TT200, ghi sổ kế toán, lập báo cáo tài chính (BCTC), thuyết minh … theo các mẫu, nguyên tắc do TT200 quy định. Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC+1

2. Thông tư 99/2025/TT-BTC (“TT99”)

   • Là thông tư mới, ban hành ngày 27/10/2025, sẽ chính thức thay thế TT200 kể từ 01/01/2026. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT+2Thư Viện Nhà Đất+2

   • Mục đích: cập nhật khung kế toán doanh nghiệp phù hợp hơn với môi trường kinh doanh hiện đại, tăng cường quản trị nội bộ, minh bạch báo cáo, đồng thời định hướng gần hơn với các chuẩn quốc tế như IFRS. dichvudangkykinhdoanh.com+1

Những điểm thay đổi quan trọng khi chuyển từ TT200 sang TT99

Chuyển đổi từ TT200 sang TT99 không chỉ là “đổi giấy tờ”, mà là một bước nhảy chiến lược trong cách DN hạch toán, quản trị, báo cáo tài chính.

Dưới đây là các điểm nổi bật:

1. Hệ thống tài khoản (COA)

   • TT99 có điều chỉnh hệ thống tài khoản: bổ sung tài khoản mới, thay đổi tên, cấu trúc một số tài khoản để phản ánh bản chất hơn. Ví dụ: tài khoản 215 – Tài sản sinh học được thêm vào (chi tiết cho vật nuôi, cây trồng…). ihoadon+1

   • Có tài khoản chi tiết mới như 82112 để theo dõi chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định toàn cầu. ihoadon+1

   • Mục tiêu: tinh gọn, gộp bớt tài khoản “méo”, tăng độ linh hoạt và khả năng tích hợp hệ thống phần mềm kế toán / ERP. Cộng đồng chia sẻ kiến thức kế toán+1

2. Báo cáo tài chính (BCTC)

   • TT99 đổi tên “Bảng cân đối kế toán” thành Báo cáo tình hình tài chính. ihoadon

   • Các chỉ tiêu BCTC được cập nhật mã số cố định — không được “đánh lại” mã như trước. Điều này giúp phần mềm dễ tổng hợp, đối chiếu, và báo cáo tự động. Cộng đồng chia sẻ kiến thức kế toán

   • Về kỳ lập BCTC:

     • Doanh nghiệp hoạt động liên tục → dùng mẫu B01-DN (giống TT200)

     • Nếu không đáp ứng giả định “hoạt động liên tục” → sử dụng mẫu B01-DNKLT, tương ứng với chuẩn mực kế toán khi doanh nghiệp có khó khăn tài chính. Cộng đồng chia sẻ kiến thức kế toán

   • Về báo cáo giữa niên độ: TT99 linh hoạt hơn, không bắt buộc doanh nghiệp phải lập BCTC quý nếu không có yêu cầu từ pháp luật hoặc bên thứ ba. Cộng đồng chia sẻ kiến thức kế toán

3. Quy chế hạch toán kế toán & kiểm soát nội bộ

   • DN phải xây dựng quy chế quản trị nội bộ + kiểm soát nội bộ rõ ràng: phân định trách nhiệm, quyền hạn giữa các bộ phận liên quan đến hạch toán, ghi sổ, báo cáo giao dịch. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT+1

   • Khi thay đổi hệ thống tài khoản (mã số, tên tài khoản), DN cũng phải ban hành quy chế hạch toán kế toán nội bộ (hoặc tài liệu tương đương) để chuẩn hóa việc sử dụng các tài khoản mới. ihoadon

4. Chứng từ kế toán và sổ kế toán

   • Theo TT99, DN có thể tự thiết kế biểu mẫu chứng từ kế toán (phiếu thu/chi, biên bản…) hoặc giữ mẫu chuẩn kèm theo Phụ lục I. Kế toán Việt Anh+1

   • Nhưng nếu tự thiết kế, DN phải đảm bảo tính trung thực, minh bạch, kiểm soát được thông tin tài sản – nguồn vốn. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT

   • Sổ kế toán cũng cần tuân thủ quy định Luật Kế toán & các nguyên tắc ghi chép: ghi đầy đủ, kịp thời, rõ ràng. Kế toán Việt Anh

5. Đơn vị tiền tệ trong kế toán

   • Theo TT99, đơn vị tiền tệ trong kế toán mặc định là VND. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT

   • Nếu DN hoạt động chủ yếu bằng ngoại tệ (nhập chi xuất nhiều bằng ngoại tệ) và đáp ứng điều kiện, có thể chọn một loại ngoại tệ là đơn vị tiền tệ kế toán, nhưng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về lựa chọn này. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT

   • Khi chuyển đổi đơn vị tiền tệ (nếu có), DN cần quy đổi số dư sổ kế toán và BCTC theo tỷ giá quy định tại thời điểm chuyển đổi. Thư Viện Nhà Đất+1

6. Quyền lưu trữ và công nghệ

   • TT99 nhấn mạnh lưu trữ dữ liệu kế toán: phần mềm kế toán phải đảm bảo khả năng lưu trữ & bảo mật dữ liệu từ 01/01/2026. ihoadon+1

   • Về chứng từ điện tử: DN được phép dùng chứng từ điện tử, chữ ký số, hệ thống lưu trữ điện toán đám mây, nếu tuân thủ quy định kiểm soát và lưu trữ. tuxuathoadon.com

Lợi ích & Cơ hội khi chuyển sang TT99

• Tăng tính minh bạch & quản trị nội bộ: Quy chế kiểm soát nội bộ chặt hơn, trách nhiệm rõ ràng hơn → giảm rủi ro gian lận, sai sót.

• Chuẩn bị lộ trình IFRS / quốc tế hóa: Hệ thống tài khoản mới, cấu trúc báo cáo tài chính của TT99 “tiệm cận IFRS”, thuận lợi cho DN muốn huy động vốn quốc tế hoặc báo cáo theo chuẩn quốc tế. dichvudangkykinhdoanh.com+1

• Tối ưu hóa phần mềm kế toán: DN có thể cập nhật phần mềm kế toán (ERP, phần mềm nội bộ) để tự động hóa hạch toán, báo cáo theo khung mới, nâng cao hiệu quả kế toán – kiểm soát.

• Linh hoạt hơn trong báo cáo tài chính: Doanh nghiệp không bị ép buộc lập BCTC giữa niên độ nếu không cần, giảm chi phí báo cáo; đồng thời mẫu BCTC được cập nhật rõ ràng hơn.

Rủi ro & Thách thức khi chuyển đổi

• Chi phí chuyển đổi cao: Việc thay đổi hệ thống tài khoản, sổ sách, quy chế hạch toán, vận hành phần mềm mới có thể tốn nguồn lực — cả con người lẫn chi phí công nghệ.

• Nguồn lực nhân sự: Kế toán viên, kiểm toán nội bộ cần được đào tạo về TT99, nắm vững các tài khoản mới, hiểu cách tính toán, ghi nhận báo cáo tài chính mới.

• Sai sót ban đầu: Khi mapping (ánh xạ) số dư từ TT200 sang hệ thống tài khoản TT99, nếu làm không cẩn thận có thể dẫn đến sai số, mất cân đối, hoặc ảnh hưởng đến báo cáo tài chính đầu kỳ 2026.

• Yêu cầu kiểm soát chặt: Với tự thiết kế chứng từ nội bộ, DN cần kiểm soát rất nghiêm ngặt, vì nếu thiết kế sai hoặc lỏng lẻo sẽ gây rủi ro tính minh bạch hoặc tuân thủ.

• Tuân thủ công nghệ: Lưu trữ điện tử, cloud, chữ ký số… nếu áp dụng sai (hoặc thiếu bảo mật) có thể gây rủi ro pháp lý hoặc bảo mật.

Những lưu ý quan trọng cho DN khi triển khai TT99

1. Lập dự án chuyển đổi nội bộ

   • Thành lập Ban chuyển đổi (gồm kế toán trưởng, CFO, IT, kiểm soát nội bộ) càng sớm càng tốt.

   • Lập kế hoạch chi tiết: mapping tài khoản (TT200 → TT99), thiết kế quy chế, đào tạo nhân sự, thử nghiệm phần mềm.

2. Rà soát hệ thống kế toán hiện tại

   • Kiểm tra sổ sách, tài khoản đang dùng theo TT200.

   • Lập bảng đối chiếu (mapping) giữa tài khoản cũ và tài khoản mới TT99 để đảm bảo không bỏ sót hoặc hạch toán sai.

3. Cập nhật phần mềm kế toán / ERP

   • Liên hệ nhà cung cấp phần mềm để cập nhật phiên bản hỗ trợ TT99.

   • Thử nghiệm ghi sổ theo tài khoản mới, thử lập BCTC mới, thuyết minh theo mẫu TT99.

4. Ban hành quy chế nội bộ

   • Quy chế hạch toán kế toán (quy định nội bộ cách sử dụng tài khoản mới).

   • Quy chế kiểm soát nội bộ (ai chịu trách nhiệm hạch toán, ghi sổ, kiểm tra, phê duyệt).

   • Quy chế lưu trữ chứng từ: đặc biệt nếu dùng chứng từ điện tử, cần hướng dẫn việc ký số, lưu trữ, truy xuất.

5. Đào tạo

   • Tổ chức khoá đào tạo cho kế toán, kiểm soát nội bộ, ban điều hành về TT99.

   • Có thể cân nhắc mời chuyên gia, kế toán trưởng, kiểm toán viên từ các công ty lớn hoặc từ bên thứ ba đào tạo.

6. Kiểm thử và giám sát

   • Lập báo cáo tài chính thử (mock) theo TT99 trước khi áp dụng chính thức.

   • Giám sát số dư đầu kỳ: khi sang 01/01/2026, số dư theo TT200 phải được chuyển đổi đúng sang hệ tài khoản TT99.

   • Xây dựng quy trình rà soát sau khi áp dụng: kiểm tra định kỳ (hàng tháng/quý) để đảm bảo hạch toán đúng.

7. Tương tác với kiểm toán / cơ quan thuế

   • Tham vấn kiểm toán độc lập để họ hiểu khung TT99 của DN, để kiểm toán cho kỳ đầu áp dụng.

   • Nếu cần, trao đổi với cơ quan thuế (hoặc đại lý thuế) về thay đổi tài khoản, cách trình bày BCTC theo TT99 để đảm bảo tuân thủ.

• Việc hạch toán theo TT200 là mô hình kế toán truyền thống mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện vẫn đang sử dụng.

• Nhưng với TT99/2025/TT-BTC, DN đang đứng trước cơ hội “nâng cấp” khung kế toán: minh bạch hơn, linh hoạt hơn, sẵn sàng cho quản trị theo hướng quốc tế.

• Song, để chuyển đổi thành công, DN cần chuẩn bị kỹ lưỡng: từ mapping tài khoản, quy chế nội bộ, phần mềm kế toán, đào tạo đến giám sát sau khi áp dụng.

• Nếu làm tốt, TT99 không chỉ là “cập nhật luật kế toán” mà là “công cụ chiến lược” giúp DN quản trị tài chính tốt hơn, minh bạch hơn và chuẩn bị cho tương lai (huy động vốn, báo cáo quốc tế, quản lý rủi ro).