1. VÌ SAO THÔNG TƯ 99/2025/TT- BTC ĐƯỢC XEM LÀ BƯỚC NGOẶT KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP?

Ngày 27/10/2025, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 99/2025/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp, chính thức thay thế Thông tư 200/2014/TT-BTC và các văn bản sửa đổi, bổ sung trước đó.  Văn bản này có vị trí pháp lý: là hướng dẫn thi hành cho các doanh nghiệp và được áp dụng rộng trên toàn quốc. Phạm vi điều chỉnh bao gồm: chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, ghi sổ kế toán, lập và trình bày báo cáo tài chính.

 Nói cách khác, đây là “căn bản” mới cho hệ thống kế toán doanh nghiệp kể từ năm tài chính bắt đầu từ 01/01/2026 trở đi. 

2. HIỆU LỰC- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI ÁP DỤNG

2.1. Hiệu lực

• Thông tư 99 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2026 và áp dụng cho những năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày 1/1/2026. 

Do đó, các doanh nghiệp có năm tài chính bắt đầu trước 01/01/2026 sẽ có giai đoạn chuyển đổi; đối với năm 2025 và trước đó, vẫn có ảnh hưởng về chuẩn bị số liệu và chuyển đổi sổ sách.

2.2. Đối tượng áp dụng

• “Doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần kinh tế” là đối tượng áp dụng.
  
  
• Văn bản hướng dẫn rõ: “Đơn vị tiền tệ trong kế toán là Đồng Việt Nam (VND)”, nhưng có mở quyền cho doanh nghiệp chủ yếu thu/chi ngoại tệ trong một số trường hợp lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ kế toán.
  
  
• Nội dung cũng chỉ rõ: “Việc xác định nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp đối với ngân sách nhà nước được thực hiện theo quy định của pháp luật về thuế” — tức là kế toán chịu trách nhiệm chuẩn bị số liệu nhưng không thay thế chế định thuế.

3. NHỮNG ĐIỂM ĐỐI MỚI NỔI BẬT TRONG CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN THEO  THÔNG TƯ 99/2025/TT- BTC

Dưới đây là phân tích chuyên sâu về các thay đổi chính, cùng với những kinh nghiệm triển khai thực tiễn mà doanh nghiệp và đơn vị kiểm toán/tư vấn như CPA HCM cần lưu sự.

3.1. Hệ thống tài khoản kế toán và biểu mẫu sổ sách

• Theo Điều 11 của Thông tư 99: Doanh nghiệp áp dụng hệ thống tài khoản kế toán tại Phụ lục II kèm theo văn bản.
  
  
• Nhưng doanh nghiệp được quyền sửa đổi, bổ sung tên, số hiệu, kết cấu và nội dung phản ánh của các tài khoản kế toán để phù hợp với đặc điểm sản xuất–kinh doanh và yêu cầu quản lý. Tuy nhiên, việc thay đổi này phải đảm bảo không làm thay đổi hoặc ảnh hưởng đến các chỉ tiêu, thông tin trình bày trên báo cáo tài chính.
  
  
• Về biểu mẫu sổ kế toán: Doanh nghiệp được thiết kế thêm hoặc sửa đổi, bổ sung biểu mẫu sổ kế toán so với hướng dẫn tại Phụ lục III nếu cần, nhưng phải ban hành quy chế hạch toán kế toán rõ ràng làm cơ sở thực hiện.
  Tác động nghiệp vụ:
  
  
• Kế toán và kiểm toán phải ngay lập tức so sánh hệ thống tài khoản hiện hành với hệ thống mới, xác định tài khoản cần thay đổi, gộp, phân chia hoặc bỏ.
  
  
• Nguy cơ: nếu doanh nghiệp tự sửa đổi tài khoản mà không ban hành quy chế, hoặc không có lưu trữ thay đổi thì có thể bị kiểm toán / thanh kiểm tra lưu ý việc chuyển đổi thiếu chuẩn mực.
  
  
• Đối với phần mềm kế toán: phải cập nhật hoặc cấu hình lại để hỗ trợ hệ thống tài khoản mới và biểu mẫu sổ sách theo Phụ lục. Nếu phần mềm không cập nhật, doanh nghiệp có thể phải thực hiện thủ công, tăng chi phí và rủi ro sai sót.
  

3.2. Chứng từ kế toán – kiểm soát nội bộ

• Theo Điều 9 Thông tư 99: Hệ thống biểu mẫu chứng từ kế toán được hướng dẫn tại Phụ lục I. Doanh nghiệp có thể sửa đổi/sửa bổ biểu mẫu chứng từ nếu phù hợp, nhưng phải đảm bảo tuân thủ nguyên tắc: phản ánh đầy đủ, kịp thời, trung thực, minh bạch, dễ kiểm tra, kiểm soát, đối chiếu được tài sản và nguồn vốn.
  
  
• Điều 2, khoản 3–4 của Thông tư nêu rõ: việc phân cấp ký trên chứng từ kế toán phải phù hợp với quy chế quản trị nội bộ; kế toán trưởng hoặc người được kế toán trưởng ủy quyền không được ký “thừa ủy quyền” chức danh của người quản lý, điều hành doanh nghiệp trên chứng từ kế toán.
  Tác động nghiệp vụ:
  
  
• Mọi nghiệp vụ kinh tế – tài chính phát sinh phải lập chứng từ kế toán. Đây là cơ sở của ghi sổ và sau đó lập báo cáo tài chính. Nếu doanh nghiệp chậm lập, hoặc chứng từ không đảm bảo yêu cầu (không ký đúng người, không phản ánh rõ giao dịch) có thể bị cơ quan thuế hoặc kiểm toán xem xét thiếu sót.
  
  
• Việc phân quyền rõ ràng ký chứng từ, lưu trữ, kế toán trưởng kiểm soát là điều kiện để đáp ứng yêu cầu kiểm soát nội bộ và cũng là yếu tố trọng yếu khi đơn vị kiểm toán thực hiện việc kiểm tra báo cáo.
  

3.3. Báo cáo tài chính và thuyết minh – minh bạch hơn

• Điều 14–19 quy định về báo cáo tài chính: mục đích, kỳ lập, đối tượng lập, hệ thống báo cáo, sửa đổi, bổ sung báo cáo và yêu cầu đối với thông tin trên báo cáo tài chính.
  
  
• Ví dụ: Biểu mẫu báo cáo tài chính năm và giữa niên độ (dạng đầy đủ và dạng tóm lược) được hướng dẫn tại Phụ lục IV. Doanh nghiệp nếu bổ sung chỉ tiêu ngoài biểu mẫu thì phải thuyết minh rõ trong phần thuyết minh báo cáo tài chính.
  
  
• Yêu cầu: “Thông tin trình bày trên báo cáo tài chính phải phản ánh trung thực, hợp lý tình hình tài chính, kết quả kinh doanh, dòng tiền và các thông tin tài chính khác” – nguyên tắc cơ bản.

Tác động nghiệp vụ:

• Kế toán trưởng và ban quản trị doanh nghiệp cần rà soát lại quy trình lập báo cáo: từ khâu chứng từ – ghi sổ – tổng hợp – lập báo cáo – thuyết minh. Việc chuyển đổi biểu mẫu từ Thông tư 200 sang Thông tư 99 có thể dẫn đến số liệu không tương thích hoặc khó so sánh giữa các năm.
  
  
• Khi kiểm toán, đơn vị kiểm toán sẽ xem xét việc thay đổi chính sách kế toán, việc lựa chọn đơn vị tiền tệ kế toán, việc trình bày báo cáo năm đầu áp dụng chế độ mới — doanh nghiệp cần chuẩn bị lời giải trình và lưu hồ sơ đầy đủ.
  

3.4. Đơn vị tiền tệ kế toán – linh hoạt hơn

• Thông tư 99 khẳng định: Đồng Việt Nam (VND) là đơn vị tiền tệ trong kế toán. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp chủ yếu thu/chi bằng ngoại tệ và đáp ứng được các điều kiện quy định thì được chọn một loại ngoại tệ khác làm đơn vị tiền tệ kế toán.
  

 Tác động nghiệp vụ:

• Đối với doanh nghiệp có hoạt động quốc tế, nhập khẩu – xuất khẩu lớn, hoặc có vốn đầu tư nước ngoài, việc lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ kế toán là một lợi thế, nhưng cũng đồng nghĩa với việc kế toán và kiểm toán phải đảm bảo việc quy đổi, ảnh hưởng đến báo cáo tài chính và lưu trữ đầy đủ hồ sơ về lựa chọn này.
  
  
• Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải có quy chế rõ ràng và lưu lại lý do + các điều kiện đáp ứng để lựa chọn ngoại tệ (nếu có). Nếu không đáp ứng thì buộc về VND và nếu có lựa chọn sai có thể bị phạt hoặc điều chỉnh.
  

3.5. Kiến hướng chuẩn quốc tế – IFRS và minh bạch giao dịch

• Mặc dù Thông tư 99 không công bố chi tiết toàn bộ việc áp dụng chuẩn mực quốc tế, nhưng từ nội dung hướng dẫn, có thể nhận thấy xu hướng doanh nghiệp Việt Nam tiến gần hơn đến việc “hạch toán minh bạch, phân loại rõ, trình bày thông tin chi tiết hơn” – những đặc điểm của chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) (ví dụ phân loại tài sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu, báo cáo dòng tiền rõ).
  

Tác động nghiệp vụ:

• Doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có vốn nước ngoài, công ty mẹ – công ty con sẽ dễ dàng chuyển đổi hơn nếu đã chuẩn bị hướng tới IFRS. Những doanh nghiệp nhỏ hơn cũng cần lưu ý rằng kể cả khi chưa áp dụng IFRS đầy đủ, việc đáp ứng Thông tư 99 sẽ là bước tiền đề.
  
  
• Đối với đơn vị kiểm toán và tư vấn như CPA HCM thì việc hỗ trợ doanh nghiệp hiểu “bản chất giao dịch”, nắm được phân loại theo chuẩn mực mới, xác định chính sách kế toán và thuyết minh báo cáo sẽ là giá trị gia tăng quan trọng.

4. RỦI RO DOANH NGHIỆP CHẬM CHUYỂN ĐỔI KẾ TOÁN

• Hệ thống tài khoản không khớp với biểu mẫu mới → báo cáo tài chính có sai lệch lớn, khó kiểm toán.
  
  
• Chứng từ kế toán thiếu kiểm soát hoặc ký không đúng người → doanh nghiệp bị nhắc nhở hoặc chịu xử phạt hành chính.
  
  
• Việc lựa chọn đơn vị tiền tệ kế toán sai dẫn đến việc điều chỉnh báo cáo tài chính hoặc bị yêu cầu sửa đổi.
  
  
• Số liệu năm 2026 không tương thích hoặc không so sánh được với năm trước do chuyển đổi bất ngờ → ảnh hưởng đến phân tích quản trị, tham chiếu đầu tư.
  
  
• Khi kiểm toán, nếu doanh nghiệp không lưu trữ đầy đủ thay đổi chính sách kế toán, điều chỉnh tài khoản, hoặc không có quy chế nội bộ, đơn vị kiểm toán có thể đánh giá “rủi ro cao” và ảnh hưởng tới ý kiến kiểm toán.
  

5. GIẢI PHÁP THÍCH ỨNG THÔNG TƯ 99 TỪ CPA HCM

Là đơn vị kiểm toán & tư vấn có kinh nghiệm lâu năm, ­CPA HCM đóng vai trò đồng hành chiến lược cùng doanh nghiệp trong chuyển đổi theo Thông tư 99/2025/TT-BTC. Dưới đây là cách chúng tôi hỗ trợ:

• Rà soát hệ thống tài khoản hiện tại so với biểu mẫu hướng dẫn Thông tư 99.
  
  
• Tư vấn xây dựng và ban hành quy chế hạch toán nội bộ, sửa đổi khi cần.
  
  
• Hỗ trợ cấu hình phần mềm kế toán, kiểm thử định dạng sổ sách và báo cáo mới.
  
  
• Đào tạo nhân sự kế toán & kế toán trưởng về các điểm mới: tài khoản mới, biểu mẫu, đơn vị tiền tệ, thuyết minh báo cáo.
  
  
• Hỗ trợ chuẩn bị kiểm toán báo cáo tài chính năm đầu áp dụng chế độ mới, giúp doanh nghiệp tự tin cho quá trình kiểm toán, trình bày rõ thay đổi chính sách kế toán và cách xử lý số liệu so sánh.
  

Thông tư 99/2025/TT-BTC không đơn giản là “cập nhật nhỏ” mà là cuộc cách mạng về chế độ kế toán doanh nghiệp tại Việt Nam — từ hệ thống tài khoản, chứng từ, sổ kế toán, báo cáo tài chính cho đến kiểm soát nội bộ và đơn vị tiền tệ kế toán.
Doanh nghiệp nào chủ động chuẩn bị, xây dựng lộ trình chuyển đổi và thực hiện đồng bộ sẽ có lợi thế rõ rệt về mặt tuân thủ và quản trị. Ngược lại, việc chậm trễ hoặc xử lý ý nhị có thể dẫn tới rủi ro về kiểm toán, báo cáo hoặc phân tích quản trị.

Nếu bạn là doanh nghiệp đang chuẩn bị cho năm tài chính 2026, hãy liên hệ CPA HCM để được tư vấn cụ thể theo lĩnh vực của công ty bạn — vì mỗi ngành nghề, quy mô sẽ có cách xử lý khác nhau. Chúng tôi ở đây để đồng hành cùng bạn trên hành trình chuyển đổi kế toán minh bạch, hiệu quả và bền vững.

Hotline: 1900 0380 liên hệ ngay để được chuyên gia CPA HCM tư vấn nhanh chóng